ბოშა ხალხის ისტორია - ძველი ისტორია

* ბოშები (შესავალი)

* ბოშა ხალხის ისტორია - ინდური პერიოდი

ლინგვისტური და გენეტიკური კვლევების შედეგების მიხედვით, ბოშების წინაპრები ინდოეთიდან პირველად დაახლოებით 1000 კაცის ჯგუფის სახით გამოვიდნენ. ბოშების მიგრაციის დრო ზუსტად დადგენილი არ არის, ისევე როგორც მიგრაციის ტალღების რაოდენობა. სხვადასხვა მკვლევარები „პროტობოშების“ გამოსვლის დროდ ჩვენი წელთაღრიცხვის VI—X საუკუნეებს ასახელებენ. ყველაზე პოპულარული ვერსიის მიხედვით, რომელიც ბოშათა ენებში სხვა ენებიდან შესული სიტყვების მიხედვით დადგინდა, თანამედროვე ბოშების წინაპრებმა დაახლოებით 400 წელი დაჰყვეს სპარსეთში, ვიდრე „რომ“–ების შტო დასავლეთით ბიზანტიის ტერიტორიისკენ გაემართებოდა. გარკვეული დროის განმავლობაში ისინი ბიზანტიის აღმოსავლეთ პროვინციაში შეყოვდნენ, რომელსაც არმენიაკი ეწოდებოდა და სადაც სომხები ცხოვრობდნენ. ბოშების ერთი შტო იქიდან თანამედროვე სომხეთის ტერიტორიისკენ დაიძრა („ლომ“–ს შტო, ანუ „ბოშა“, ისევე როგორც მათ დღევანდელ ქართულში ვუწოდებთ). დანარჩენმა კი სვლა დასავლეთისკენ განაგრძო. სწორედ ისინი გახდნენ დღევანდელი ევროპელი ბოშების: რომა–, კალე–, სინტი–, მანუშ–ების წინაპრები. მიგრანტთა ნაწილი ახლო აღმოსავლეთში დარჩა (დომ–ების წინაპრები). არსებობს ვერსია, რომ კიდევ ერთი შტო გაემართა პალესტინისკენ და იქიდან კი ეგვიპტეში.

რაც შეეხება ე.წ. შუააზიელ ბოშებს, ანუ „ლიულის“ შტოს, როგორც მათ ხანდახან ეძახიან, ისინი უფრო ევროპელი ბოშების „ბიძაშვილები“ არიან. შუა აზიის ბოშური მოსახლეობა, რომელიც საუკუნეების მანძილზე თავის თემში იღებდა პენჯაბიდან წამოსულ მიგრანტთა ნაკადებს (მათ შორის ბელუჯების ჯგუფის ხალხსაც), ისტორიულად არაერთფეროვანი იყო.

ევროპელი ბოშები ბიზანტიაში მცხოვრები ბოშების შთამომავლები არიან. დოკუმენტები მოწმობენ, რომ ბოშები ცხოვრობდნენ როგორც იმპერიის ცენტრში, ასევე მის განაპირა პროვინციებშიც და აქვე მიიღო ამ ბოშების უმრავლესობამ ქრისტიანული სარწმუნოება. ბიზანტიაში ბოშებმა სწრაფად მოახერხეს საზოგადოებაში ინტეგრირება. სხვადასხვა ადგილებში მათ მეთაურებს იმპერიამ გარკვეული პრივილეგიებიც კი მიანიჭა. იმდროინდელი წერილობითი საბუთები ბოშების შესახებ ძალიან მწირია, მაგრამ რაც არის, იქიდან არ ჩანს, რომ ეს ხალხი რაიმე განსაკუთრებულ ინტერეს იწვევდა, ან რომ ისინი მარგინალურ ან კრიმინალურ ჯგუფებად აღიქმებოდნენ. ბოშები ასეთ დოკუმენტებში მოიხსენიებიან, როგორც ლითონზე მომუშავე ხელოსნები, ცხენის აღჭურვილობის დამამზადებლები, მკითხავები (ბიზანტიაში ეს ჩვეულებრივი პროფესია იყო), მომთვინიერებლები (უძველეს წყაროებში, როგორც გველების მომთვინიერებლები, ხოლო გვიანდელ წყაროებში – დათვების). ამასთან ყველაზე გავრცეელებულ პროფესიებად ბოშებში, როგორც ეტყობა მაინც არტისტული და სამჭედლო პროფესიები იყო, დოკუმენტებში მოიხსენიება ბოშა მჭედლების მთელი სოფლებიც კი.

ბიზანტიის იმპერიის დაშლის შემდეგ ბოშებმა ევროპისკენ დაიწყეს მიგრაცია. ევროპული წერილობითი წყაროების მიხედვით, პირველები, როგორც ეტყობა, ევროპაში ჩავიდნენ ამ ხალხის მარგინალურად, ავანტიურულად განწყობილი ჯგუფები, რომლებიც დაკავებულნი იყვნენ მათხოვრობით, მკითხაობით და წვრილმანი ქურდობით, რამაც საფუძველი დაუდო ევროპელებში ბოშების, როგორც ხალხის მიმართ, ნეგატიურ დამოკიდებულებას და მხოლოდ გარკევული პერიოდის შემდეგ დაიწყეს ჩასვლა მსახიობმა–მოცეკვავეებმა, მუსიკოსებმა, მომთვინიერებლებმა, ხელოსნებმა და ცხენებით მოვაჭრეებმა.